Kan sursa

== Sensu de jiva (Filippo Zanoner, Italia) == Kare Dimi! Kare amigas! Kwel es sensu de jiva? Me afsosi ke haishi me bu mog jawabi a sey kwesta pa Lidepla. Walaa zuy simple e kurte jawaba: sensu de jiva es lyansa. Ob tro shao? Ver. Mi tamen devas respondi, cxar pasis jam longa tempo de kiam la demando estis proponita: mi do klopodos tion fari en Esperanto. Yedoh me mus jawabi, bikos longe taim he pasi yo depos ke kwesta es fai-ney. Also me trai zwo to pa Esperanto. Mi ripetas, senco de vivo estas amo: solidareco, amikeco, agado cele al komuna bono. Me repeti, sensu de jiva es luba: solidaritaa, amigitaa, aktivitaa golen a komune haotaa. Sed tio estas nur vivregulo. Bat to es sol jivi-regula. Cxu ankau kialo? Ob yoshi kausa? Cxiu filozofio kaj religio donas sian respondon, lasante tamen vastan lokon al mistero. Kada filosofia e religion dai swa-ney jawaba, al lyu yedoh den vaste plasa a misteria. Lau kristanismo, amo estas origino kaj celo de vivo, do ankau kialo. Segun kristakreda, luba es origin e gola de jiva, also kausa toshi. Individua vivo estas esprimo de universala vivo, kiu ekzistas ekster spaco kaj tempo, kaj gxi estas destinita atingi staton ekster spaco kaj tempo. Individuale jiva es expresa de universale jiva, kel existi ausen spas e taim, e it es destinen fo ateni stasa ausen spas e taim. Amo vivos eterne. Luba jivi eternem. Cxu fantazio? Ob fantasia? Mi kredas ke temas nur pri maniero por esprimi ideon eble malfacile kompreneblan, kiu transiras la limojn de komuna sperto, sed ne sxajnas kontraua al logiko kaj scienco. Me dumi ke temi sol om dao fo expresi toy idea, mogbi bu hao-samaji-ke, kel trapasi limitas de komune anubav, bat semblem bu kontradikti logika e vigyan. Mi kredas ke povas ekzisti realo ekster spaco kaj tempo. Me kredi ke mog existi realitaa ausen spas e taim. Ekzistas "esto" en si mem, "vero" en si mem. Ye "bia" in swa selfa, "veritaa" in swa selfa. Matematikaj legxoj estas absoluta vero. Matematike kanunes es absolute veritaa. La tuta pasinteco, kiun oni neniam povos plene koni, daure elglitas el la tempo por eniri nesxangxeblan staton, kiu simple "estas", kvankam neatingebla, kaj estas vero en si mem. Tote pasiwat, ke oni neva mog fulem jan, oltaim zai glidi aus taim, dabe zin bushanjibile stasa kel simplem "ye", obwol buatenibile, e kel es veritaa in swa selfa. Ankau la spirita homa estajxo eniros tian staton: de "eterneco", de paco kaj gxojo por la bonfarintoj. Spirituale jen-ney jivika toshi ve zin toy stasa: de "eternitaa", de salam e joisa fo haotaa-zwo-sha. Se tio estas nur fantazio, gxi estu bonvena. Si to es sol fantasia, hay it ye. Ankau fantazion kaj poezion ni bezonas. Nu treba fantasia e poesia toshi. Cxi-rilate, revenas en mian menson versoj de Dante, Leopardi, Pascoli, sed mi ne trolongigu la jam suficxe longan paroladon. Apropoo om se, zai lai a may menta versa de Dante, Leopardi, Paskoli, bat me bu trolongisi ba den bashan yo aika longe. Ni ne povas nei realon de io, nur cxar gxi estas mistera. Nu bu mog negi realitaa de koysa sol bikos it es misteria-ney. Ni devas agnoski ke la homa menso, kvankam daure malkasxanta "misterojn", renkontas netransireblan limon. Nu mus rekoni ke jen-ney menta, obwol it oltaim reveli "misterias", miti bupasibile limita. Gravas la enhavo de la kristana mesagxo: faru bonon, agu por komuna bono. Muhimka es kontena de krista-ney mesaja: zwo lo hao, akti pro komune haotaa. Certe, oni ne faras bonon nur por ricevi transteran premion: oni sentas tion natura devo. Sertem, oni zwo haotaa bu sol dabe pai ausenarda-ney rekompensa: oni senti ke to es naturale deba. Ni nomas ja simple "homa" au "homeca" konduton kiu inspirigxas al reciproka homa kompreno kaj solidareco: tial ne povas esti diferencoj inter kredantoj kaj nekredantoj. Nu nami ya simplem "jen-ney" o "humane" den suluka kel inspiri mutuale samaja e solidaritaa de jen. Also bu mog ye farka inter kreder e bukreder. Ni gxuas bonajxojn kaj belajxojn, des pli se en kuno (ecx plena seksa gxuo postulas duopon), ni gxuas kiam ni malkovras novajxojn, kiam ni kreas. Nu jui hao e jamile kosas tem pyu si pa hunta (iven fule sex-juisa demandi para), nu jui al deskovri novika, al kreati. Cxu ankau cxio cxi ne estas esprimo de amo? Ob se olo bu es toshi expresa de luba? Revene al vivkonduto. Returni-yen a jiva-suluka. Unua kaj fundamnenta devo: ami. Un-ney e fundamentale deba: tu lubi. Unua kaj fundamenta rajto: esti amata. Un-ney e fundamentale raita: tu gei lubi. Tion oni devus skribi cxe la komenco de la sxtataj konstitucioj, de la partiaj statutoj, de cxiu homa regularo. Den to oni wud mus skribi in beginsa de stata-kanuntot, de partia-regulatot, de kada jen-ney regulatot. Kontrauxe, cxiu manifestado de malamo, egoismo, indiferentecio kaj precipe violento, devus esti sentata kiel malhoma, abomena, skandala, nauza. Kontrem, eni manifesta de hena, egoisma, egalsentitaa e osobem violensa, wud mus gei senti kom nojen-ney, nafre, skandal-ney, vomisi-she. Mi certe ne diris ion novan, nek taksas min filiozofo au profeto, des malpli modelo de fidelulo, mi tamen deziras altiri vian atenton al la diritaj fundamentaj devo kaj rajto. Sertem, me bu shwo koysa nove. Me bu opini swa kom filosofier o profeta, tem meno kom musta de krednik. Yedoh me wud yao mah yu atenti den uuparen-shwo-ney fundamentale deba e raita. Ili neniam estas suficxe priatentataj kaj evidentigataj, kaj tio sxajnas al mi ege stranga kaj bedaurinda. Li neva gei atenti e reveli sufi-shem, e to sembli a me muy strane e afsosival. Konklude, se ne cxiuj homoj povas konsenti pri la senco de la vivo, ni almenau konsentu pri la vojo kiu donas sencon al gxi: la vojo de paco, solidareco, amikeco. Pa konklusa, si bu oli jen mog konsenti om sensu de jiva, nu konsenti ba amini om toy dao kel dai sensu a jiva: dao de salam, solidaritaa, amigitaa. Unuvorte, la vojo de amo. Brevem, dao de luba. Amigas! Me wud yao jan yur ideas om se. Skribu ba pa Lidepla o Esperanto. Swasti a oli! [[Category:Lo diverse]]

Return to Sensu de jiva.