Marjen Raterford she maoris: 9. Leson de maori lingwa

"Tabu" es sante, ajibe*, foba-ney worda. Maori, sam kom oli otre Polinesia-jen, fobi tabu pyu kem enisa otre. Monta, shulin, fan, riva, jen, animal – enisa mog bi tabu. Si monta es tabu, oni bu darfi klimbi it; si shulin es tabu, oni bu darfi shikari in it; si fan es tabu, oni bu darfi chi it; si jen es tabu, oni bu darfi kili ta, oni bu darfi tachi ta, e ta selfa bu darfi tachi enisa, bikos ta nosantisi olo bay tacha. Sol shefa fai tabu. Sey '''malkreda'''* helpi guverni.

'''malkreda'''* - superstition / superstición / суеверие

Segun tradision, afte tatuing da gwerjen es tabui-ney duran tri dey. Emaii tabui oli blan plenjen. Oni prohibi a li tu tachi fan, dabe bu nosantisi it. Also li bu mog chi.

Pa un-ney dey afte tatuing li bu dumi om fan. Sinstopi-she tunga mah-wek hunga. Bat pa sekwi-dey oli exepte Raterford en-sta mucho pyu hao, e li en-yao chi. Dan Emaii inventi komo mah-chi plenjen sin violati tabu. Ta mah li stan pa fila bifoo huta e komandi a sit gulam tu sovi fish-pes inu li-ney muh. Dabe marjen, por bujansa de tradision, bu nosantisi kasualem den fan, gwerjen teni li-ney handas fortem.

Sun li fa-haili totem. Bat li sinian om janmalanda e libritaa oltaim pyu gro.

Deys pasi lentem. Maoris bu '''maltrati''' plenjen: li mah-chi li bay same fan ke li selfa chi, e li he ofri un hao huta a li. Ti habiti in same huta na gwerjen lasi li zwo kwo unkwe li yao. Li mog go pa ol vilaja al dey e al nocha. Nulwan wahti li oltaim. Oni prohibi sol un kosa a li: tu chu vilaja, tu go tra stakatot.   

Sol Eshu distrati li idyen. Kelke dey pasi afte detabuing, e ela lai e en-sidi bifoo huta. Depos dan ela lai kada dey. Koyves dochas de Rengadi lai kun ela, bat maistem ela lai sole. Pinchanem ela bringi gunsa kun swa e plexi oda basketa aus pruta oda korda aus lin-fibra. Raterford, Jek Mallon, Smit e Tompson en-sidi sirkum, e ela begin shwo kun li. Ela totem bu fa-konfusi om ke li bu samaji nul worda. Ela shwo bu tanto fo li kwanto fo swa selfa.  

Yedoh Raterford stay trai samaji ela. Bay signa ta kwesti ela om nam de koy obyekta, e ela jawabi. Shao-po-shao ta lerni aika mucho maori worda e begin samaji kwo Eshu shwo. Afte un mes ta selfa yo mog shwo koysa pa maori. Wen ta suksesi komponi un kurte frasa, ela ridi e klapi handas.  

Raterford oftem amusi ela bay diverse kosa, e wen ela ridi, ta selfa ridi toshi, bikos pa natura ta es un alegre jen. Kom eni marjen, ta janmog ligi korda pa menga dao, bay diverse jatile noda. Eshu koni sol zuy simple noda, also kun jigyas hi ela observi komo ta interligi fines de korda ke ela plexi. Kada ves ta lasi ela deligi, e ela sidi longtaim, koyves kelke ora, al trai samaji komo zwo se. Bat shao-po-shao ela lerni komplike noda-vigyan e begin ligi-deligi noda sam hao kom elay talimer.

Raterford zwo fo ela den feng-melidom aus baumkuta: den syao virtika fixi-ney on stik bay un fish-osta-ki. Maoris bu gwo vidi melidom, e Eshu admiri pleika kwasi un syao gela. Sikom feng es feble, ela majbur lopi kun melidom, dabe it virti. Ela lopi-lopi pa ol vilaja, kinda e doga lopi afte ela. Adulta kan ela kun enva. Iven Emaii selfa en-fai interes om pleika. Ta pregi Raterford tu zwo same-la fo ta. Sertem, Raterford tuy fulfil yaosa de shefa.

Otre plenjen toshi oftem shwo kun Eshu. Shao-po-shao li toshi lerni maori lingwa, bat li bu mog ateni Raterford: ta sertem shwo zuy hao e progresi kada dey. Jek Mallon en-lyan a Eshu. Ta talimi a ela den zunsa ke oli Europa-ney yungina koni bat maori-yungina ga non: tu plexi krona aus flor.

Jefferson yo bifooen bin silensishil glume jen. Afte ke maoris pleni ta, ta es tanto shoki-ney bay olo eventi-ney, ke ta lusi dona de shwosa. Nixa interesi ta. Ta neglekti olo. Ta hampi bu chu huta e oltaim lagi on senu al kan tavan. Si ko-jen en-shwo kun ta, ta jawabi kurtem e sin yaosa. Ta es konvinsi-ney ke oni ve kili ta, ta zai weiti morta oltaim. Den Eshu ta trati samem kom olo resta-ney: ta simplem neglekti ela.

- Bat a wo nu fugi, Jon? – Raterford shwofu ta. – Li es ya miles de jen, e nu es sol sit. Li ve kapti nu e kili. Pyu hao es tu weiti idyen, dabe savajas begin fidi nu. Dan, si koy Europa-ney ship lai a Nyu-Siland, shayad nu ve mog fugi sin mushkila.

- Wel, dan resti ba hir, rudish wan, lisipedi savajas, e me fugi sole! – Jon Wotson jawabi dushtem.